Co to szczelina odbytu?
Szczelina odbytu to uszkodzenie błony śluzowej odbytu objawiające się owrzodzeniem dolnej części przewodu pokarmowego. Odkrycie tkanek znajdujących się pod błoną śluzową powoduje występowanie silnego bólu podczas wypróżniania. Drażnienie tych tkanek wywołuje również automatyczny skurcz mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu, co nasila dolegliwości i utrudnia defekację. Można wyróżnić dwa główne rodzaje szczeliny odbytu: ostra i przewlekła.
Szczelina odbytu ostra powstaje szybko i zazwyczaj jest niewielka. Natomiast szczelina odbytu przewlekła rozwija się na tle długotrwałego stanu zapalnego w okolicy kanału odbytu. Tworzy się najczęściej w ciągu kilku tygodni. Jest większa, a w jej wnętrzu można zaobserwować włókna mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Na brzegu owrzodzenia pojawia się też pogrubiona skóra, przypominająca wyglądem brodawkę, nazywaną guzkiem wartowniczym.
Szczelina odbytu przyczyny
Rana odbytu powstaje najczęściej w wyniku nagłego przechodzenia przez kanał odbytu dużego i twardego kawałka stolca. W takiej sytuacji tkanki kanału odbytu nie są w stanie odpowiednio się przystosować, co prowadzi do ich uszkodzenia. Podrażnienie odbytu może nastąpić także podczas biegunki, zabiegu chirurgicznego lub stosunku analnego. Przewlekła szczelina odbytu często rozwija się w obecności stanów zapalnych w tej okolicy. Brak odpowiedniej higieny okolic krocza i odbytu może sprzyjać wystąpieniu tego problemu. Dotyczy to zwłaszcza małych dzieci, osób starszych, osób z nadwagą oraz osób z chorobami skóry predysponującymi do stanów zapalnych.
Kobiety w ciąży oraz kobiety po porodzie są również bardziej narażone na problemy okolic odbytu, takie jak szczelina odbytu i hemoroidy. Szczególnie w trzecim trymestrze ciąży i podczas samego porodu. Zaparcia występujące w ciąży, a także długotrwałe wysiłki podczas porodu mogą wpływać na powstawanie tych schorzenia.
Szczelina odbytu objawy?
Głównym objawem szczeliny odbytu jest intensywny ból, który pojawia się podczas wypróżniania oraz niekontrolowany skurcz mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Ten skurcz jest niezależny od naszej woli, ponieważ mięsień jest unerwiony przez część układu nerwowego odpowiedzialną za automatyczne działanie. Skurcz utrudnia defekację, co powoduje dodatkowe komplikacje. Większość pacjentów opisuje ból jako kłujący lub rozrywający. Czasami ból występuje tylko podczas wypróżniania, ale może się również utrzymywać przez pewien czas po tym procesie. W przypadku szczeliny odbytu może również wystąpić niewielkie krwawienie.
Diagnoza szczeliny odbytu jest zwykle możliwa dzięki dokładnemu badaniu fizycznemu, a ważne jest także precyzyjne opisanie dolegliwości przez pacjenta. Jednak problem może pojawić się, gdy ból i skurcz mięśnia odbytu są na tyle silne, że uniemożliwiają dokładne przeprowadzenie badania pacjenta.
Szczelinę odbytu trzeba odróżnić od innych chorób, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub nowotwór odbytu. W celu dokładnej diagnozy lub wykluczenia powikłań, lekarz może zdecydować się na dodatkowe badania, takie jak anoskopia (badanie odbytnicy) lub tomografia komputerowa.
Przewlekła szczelina odbytu
Przewlekła szczelina odbytu jest schorzeniem charakteryzującym się dolegliwościami bólowymi, które utrzymują się przez ponad 3 miesiące. Podczas badania proktologicznego można zaobserwować bolesne owrzodzenie w okolicy odbytu, często z pogrubiałym i zwłókniałym mięśniem zwieraczem wewnętrznym. W przypadku braku skuteczności krótkotrwałego leczenia zachowawczego (do 6 tygodni), konieczne może być przeprowadzenie operacji, ponieważ każde długotrwałe owrzodzenie wymaga wykluczenia zmiany nowotworowej poprzez badanie histopatologiczne.
Nawrotowa szczelina odbytu
Nawrotowa szczelina odbytu to rzadki przypadek, ale jeśli pojawi się po wcześniejszej operacji, najczęściej wymaga ona kolejnej operacji. Kiedy szczelina odbytu powróci po próbie leczenia bez operacji, zalecane jest podjęcie kolejnej próby leczenia zachowawczego, która trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni. W przypadku nawrotu szczeliny po operacji, może to być spowodowane zbyt mało inwazyjnym przecięciem mięśnia zwieracza (sfinkterotomią) lub innymi niż pierwotnie rozpoznana przyczynami schorzenia, takimi jak przewlekła choroba zapalna, na przykład choroba Leśniowskiego-Crohna. Przed przystąpieniem do reoperacji, warto ocenić wydolność mięśni zwieraczy odbytu za pomocą anorektomanometrii. W zależności od wyników tego badania, jeśli manometria wskazuje na podwyższone parametry ciśnień w kanale odbytu można zdecydować o wykonaniu resfinkterotomii lub plastyki kanału odbytu z użyciem przesuniętego płata anodermalnego.
Szczelina odbytu po porodzie
Szczelina odbytu po porodzie jest odrębnym schorzeniem niż klasyczna szczelina odkryptowa, zarówno pod względem przyczyn, jak i ciśnień w kanale odbytu. Szczelina poporodowa charakteryzuje się obniżonym napięciem mięśni zwieraczy odbytu. Objawy kliniczne szczeliny poporodowej najczęściej pojawiają się tuż po porodzie lub w pierwszych dwóch miesiącach po nim. Dominującymi objawami są ból i krwawienie z odbytu, które występują podczas lub zaraz po wypróżnieniu, zazwyczaj w formie plamienia, a nie krwotoków. Wiele pacjentek zgłasza, że po porodzie zaczęły odczuwać ból podobny do hemoroidów. Krwawienia mogą być także towarzyszone pieczeniem i świądem.
Szczelina odbytu leczenie
Leczenie szczeliny odbytu na pierwszym etapie opiera się głównie na podejściu zachowawczym i przeprowadza się je ambulatoryjnie w poradni proktologicznej lub chirurgicznej. Pierwszym krokiem jest zmiana konsystencji stolca. W tym celu zaleca się pacjentowi dietę bogatą w błonnik, stosowanie parafiny oraz odpowiednie nawodnienie organizmu. Czasami można użyć łagodnych środków przeczyszczających pochodzenia roślinnego, na przykład z owocu strączyńca.
W przypadku szczeliny odbytu należy unikać stosowania przeczyszczających czopków. Zamiast tego, zaleca się stosowanie różnych maści i żeli do nakładania na miejsce problemu. W leczeniu wykorzystuje się również maści, które przyspieszają gojenie rany odbytu, zawierające na przykład składniki krwi cielęcej lub dwutlenek tytanu.
W leczeniu szczeliny odbytu ważnym elementem jest stosowanie kąpieli nasiadowych w ciepłej wodzie z dodatkiem mydła. Lokalnie, na samą ranę, stosuje się leki rozkurczowe, zazwyczaj blokery kanału wapniowego lub pochodne azotanów. Dodatkowo, można używać leków przeciwbólowych. Po około 10 dniach takiego leczenia, należy udać się do poradni w celu oceny jego skuteczności. Cały proces leczenia zachowawczego może trwać kilka tygodni. Jeśli nie przynosi to żądanych rezultatów lub gdy mamy do czynienia z przewlekłą szczeliną odbytu, lekarz może zalecić inne metody leczenia.
Jeżeli leczenie zachowawcze nie powiodło się lub mamy do czynienia z przewlekłą szczeliną odbytu, może być konieczne leczenie chirurgiczne. Zabieg polega na usunięciu szczeliny odbytu i rozciągnięciu mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Pobrany materiał poddaje się badaniu histopatologicznemu, aby wykluczyć obecność nowotworu odbytu.
Szczelina odbytu leczenie domowe
Większość przypadków ostrej szczeliny odbytu może zagoić się poprzez leczenie zachowawcze, ale ważne jest, aby dokładnie stosować się do zaleceń lekarza. Nie należy polegać na tym, że szczelina odbytu zagoi się sama, ponieważ jej nieleczona forma może prowadzić do poważnych powikłań. Aby utrzymać prawidłowy rytm wypróżnień, zaleca się spożywanie około 30 g błonnika pokarmowego dziennie, jednak zwiększanie ilości błonnika w diecie powinno odbywać się stopniowo. W trakcie wypróżniania ważne jest unikanie zbyt nagłego i silnego parcia. Nasiadówki, które można przeprowadzać za pomocą specjalnych misek lub w wannie, są również zalecane. Powinny trwać co najmniej kilkanaście minut. Po takich zabiegach należy delikatnie osuszyć okolice krocza, aby uniknąć pozostawienia ich zbyt wilgotnymi.
Operacja szczeliny odbytu
W przypadku przewlekłej szczeliny odbytu, niezbędna może być operacja. Do rodzajów technik operacyjnych stosowanych przy leczeniu szczeliny odbytu należą sfinkterotomia boczna zamknięta lub otwarta. Jest to jedna z najpopularniejszych metod chirurgicznych stosowanych do leczenia szczeliny odbytu. Polega na przecięciu części włókien mięśnia zwieracza wewnętrznego. W metodzie otwartej, chirurg wykonuje nacięcie skóry i przecina części włókien mięśniowych mięśnia zwieracza wewnętrznego.
Natomiast w metodzie zamkniętej, nacięcie skóry jest mniejsze, a ostrze noża wprowadza się pod skórę, przecinając częściowo zwieracz. Metoda zamknięta ma mniejsze ryzyko powikłań, ale może prowadzić do nieodwracalnych skutków, takich jak nietrzymanie stolca, co może być bardzo poważnym problemem przez całe życie.
Po operacji szczeliny odbytu
Leczenie pooperacyjne ma na celu prawidłowe zagojenie miejsca, gdzie przeprowadzono operację w kanale odbytu. Głównym celem jest poprawa jakości wypróżnień. W tym celu pacjentowi zaleca się zmianę diety na bogatą w błonnik, lekkostrawną, oraz picie co najmniej 2,5 litra wody dziennie. W okresie pooperacyjnym stosuje się miejscowe leki przeciwzapalne i rozkurczowe, a także leki przeciwbólowe, zarówno miejscowe, jak i ogólne. Badania kontrolne wykonuje się kilkukrotnie w okresie 6 tygodni po operacji, ponieważ tyle zazwyczaj trwa pełne gojenie się ran w kanale odbytu.
Rekonwalescencja po leczeniu operacji szczeliny odbytu trwa zazwyczaj około 6 tygodni, co jest potrzebne na całkowite zagojenie tkanki w okolicach odbytu. Jednak powrót do normalnej aktywności może być możliwy już po dwóch tygodniach.